maandag 29 augustus 2011

Vrijheid van meningsuiting of zelfcensuur

Het afgelopen weekend heb ik nagedacht over de vrijheid van meningsuiting. Of preciezer geformuleerd, ik heb nagedacht over mijn vrijheid van meningsuiting, hier op dit weblog, op twitter en elders op de interwebs.
Aanleiding daarvoor was het artikeltje in Binnenlands Bestuur over de scriptie van Fatou van den Hoff: Geen betere censuur dan zelfcensuur. De scriptie staat blijkbaar ergens bij de Universiteit Leiden online, maar zegt Fatou, "eenvoudiger is het waarschijnlijk om een pdf opvragen [sic] via Art125aAW@yahoo.com." Dan stuurt ze je de scriptie op. Nou, dan doe ik het wel even met de samenvatting uit Binnenlands Bestuur.
De samenvatting die Binnenlands Bestuur maakt, luidt ongeveer: ambtenaren mogen meer zeggen dan ze denken. In die zin censureren ze zichzelf, waardoor werkgevers dat niet meer (expliciet) hoeven doen. Aan de andere kant, beknotten werkgevers vaak onrechtmatig de vrijheid van meningsuiting door te eisen dat ambtenaren allerlei dingen niet via hun privé twitteraccount of weblog mogen ventileren.
Vandaar dat ik me afgelopen weekend een paar dingen heb afgevraagd.

Censureer ik mezelf?
Ja natuurlijk censureer ik mezelf.
Ik blog en twitter echt niet over alles wat er in mijn privé-leven gebeurt en schrijf ook niet over alles wat er in mijn "openbaar" leven als ambtenaar gebeurt. (Al begrijp ik uit schampere opmerkingen die sommige mensen weleens maken, dat zij daar anders over denken...)
Maar, geldt deze zelfcensuur niet altijd en voor iedereen? Je vertelt tijdens een borrel, congres of verjaardag toch ook niet "alles." Daar ga je toch ook wel eens niet in op een discussie over iets dat jouw privé-leven of werkterrein aangaat? En je gaat toch ook niet altijd en overal je politieke voorkeur of frustraties rondtoeteren?
Ik heb de afgelopen jaren ook slechts bij uitzondering geschreven over iets wat direct met mijn "core business" - het toezicht op de archiefzorg en het archiefbeheer in Noord-Brabant en Limburg - te maken heeft. En in één geval heb ik er expliciet voor gekozen er geen inhoudelijke stukje bij te schrijven en heb ik alleen verwezen naar openbare bronnen. Ik geloof niet dat ik hoef uit te leggen dat we toen als inspectie midden in de heisa zaten en dat openbare uitlatingen van mij op zijn minst onhandig zouden zijn.
Er zijn ook gevallen die niet direct met mijn toezichtswerkzaamheden te maken hebben en waar ik wel een uitgesproken mening over heb, maar er toch niet over schrijf. Bijvoorbeeld omdat ik dat niet fair vindt tegenover collega's of omdat ik daarmee schade zou toebrengen aan allerlei samenwerkingsvormen. (Een slimme lezer weet in sommige gevallen dus toch hoe ik over bepaalde publicaties denk, zonder dat ik er over geschreven heb. Tussen de blogs doorlezen, heet dat...)
 Je kunt dit negatief geformuleerd zelfcensuur noemen, je kunt het ook "maatschappelijk bewustzijn" of professionaliteit of zoiets noemen.

Kan ik alles "zeggen" wat ik wil, of legt de provincie mij hierin beperkingen op?
Dit weblog bestaat nu ruim twee jaar en uit het bovenstaande blijkt al dat ik niet alles wil zeggen wat ik kan zeggen. Desondanks heb ik tot nu toe één keer één zinnetje aangepast op verzoek van mijn baas. Het was een onhandig geformuleerde zin over de toekomst van de provinciale archiefinspectie binnen de provincie Noord-Brabant. Maar dat is het enige.
Eind vorig jaar heeft ze de inhoud van dit weblog verdedigd tegenover een provincie- en een gemeentesecretaris. Verder laat ze nu en dan blijken dat ze mijn teksten wel leest, maar ze beschouwt ze als "van mij". Meestal is ze het er wel en soms is ze het er niet mee eens. En dat is maar goed ook.
 Wat dat betreft heb ik het getroffen bij de provinciale archiefinspectie Noord-Brabant en Limburg. 

En dan  nog dit
In het artikel in Binnenlands Bestuur (en ook in enkele reacties erbij) gaat het ook over "klokkenluiders." Ik geloof niet dat de vrijheid van meningsuiting zoals ik die hierboven beschrijf en uitoefen op dit weblog, iets te maken heeft met klokken luiden. Wat dat betreft hoop ik ook dat ik nooit echt een klok hoef te luiden, want ik denk helaas dat ook mijn werkgever dan door roeien en ruiten gaat om de klepel te verwijderen en de klok tot zwijgen te brengen.
(Eens kijken of ik dit ook mag schrijven...)

10 opmerkingen:

  1. Beste Ingmar,
    Ik hoop dat je openhartig schrijft en blijft schrijven, waarbij in respecteer dat je je soms in wilt houden. de wetenschappelijke, beleidsmatige en juridische discussie over de archieven is gediend met hoor- en wederhoor. Gelukkig zijn we het niet altijd met elkaar eens. Goud wordt pas goud als het door vuur wordt gelouterd. Dus stook het vuur soms maar op. Uiteindelijk worden er besluiten genomen "met de kennis van nu". Wat het besluit ook moge inhouden, de "kennis van nu"  is gebaat bij jouw inbreng. Zwijg dus niet. Het gaat om de argumenten.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Ik denk nog over hetzelfde thema na, maar wat ik tot nu toe heb bedacht, komt wel zo ongeveer overeen met wat jij beschrijft.

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Hallo Ton,
    Was ook niet van plan om te zwijgen hoor. Maar in sommige gevallen kies ik ervoor om niets te zeggen, in andere gevallen blog ik er niet over (ook om te voorkomen dat ik hier alleen maar van die zure stukjes publiceer) en in weer andere gevallen ventileer ik mijn mening via andere kanalen en media.
    (Ik neem aan dat je de verwijzing naar jouw vorige opmerking gesnapt hebt...)

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Het is ook niet heel schokkend wat ik schrijf, al zitten wij alletwee wel een beetje in een uitzonderingspositie, voor wat betreft de vrijheid en het vertrouwen dat we van onze "bazen" en werkgever krijgen.

    BeantwoordenVerwijderen
  5. Typisch,  ik hoor dus ook vaak van mensen dat ik zo open ben over werk én privé terwijl ook ik aan zelfcensuur doe. Ik hanteer overigens, zeker wat betreft werk, nog altijd de stelling: alles wat ik roep op het WWW,  durf ik ook in het echt te zeggen.

    BeantwoordenVerwijderen
  6. Dat is een mooi uitgangspunt Danniëlle. Ik geloof dat dat voor mij ook wel geldt.

    BeantwoordenVerwijderen
  7. Hmm... vanaf nu vind ik alle blogs die je "niet" schrijft, per definitie interessanter dan die je wel  schrijft. En wil ik weten wat ik mis. *nieuwsgierig aagje*

    BeantwoordenVerwijderen
  8. Haha, een pluim voor ongeschreven blogs... Het komt niet zo heel vaak voor hoor, maar als ik niet wil huichelen is het soms verstandiger om niet te schrijven.

    BeantwoordenVerwijderen
  9. Ingmar ik denk dat je het artikel te snel hebt gelezen want noch het artikel noch mijn scriptie gaan over klokkenluiders. Het betreft echt prive uitingen van ambtenaren ongeacht het sociale medium. Dus ook jouw blog.

    Fatou

    BeantwoordenVerwijderen
  10. Beste Fatou,
    Hartelijk bedankt voor je reactie. Ik vind 't altijd mooi als degene die een blogbericht "aanstichtte" ook reageert.
    Of jouw scriptie over klokkenluiders gaat, weet ik niet, want zoals ook al hierboven staat, ik baseer me helemaal op het artikel in Binnenlands Bestuur. En daarin wordt wel degelijk naar klokkenluiders verwezen en ook in enkele reacties gaat 't daarover.
    Maar, wat ik in die laatste alinea probeerde te zeggen, is juist ook dat "klokkenluiden" iets heel anders is dan de "gewone" vrijheid van meningsuiting, zoals jij die (blijkbaar) onderzocht hebt en zoals ik die hier en elders uitoefen.
    Overigens ben ik wel benieuwd naar de volledige inhoud van je scriptie, maar ik zie niet in waarom ik daar eerst een email voor zou moeten sturen. Dus misschien ga ik toch maar eens zoeken in de database van Universiteit Leiden.

    2011/9/1, Disqus <>:

    BeantwoordenVerwijderen